“Ten-noo-ism”
17 november 2001, Nijkerk
inhoud
- Opening words
- The Status and Position of the Imperial House in Japan
- Boekbespreking: Herbert P. Bix “Hirohito and the Making of Modern Japan”, and J.Dower “Embracing Defeat, Japan in the Aftermath of WW2”
- Een persoonlijke ontmoeting met de Keizer en Keizerin van Japan op 23 mei 2000, tijdens hun staatsbezoek aan Nederland
Opening words
No content availble
2. The Status and Position of the Imperial House in Japan ⎮ Hiroto Fujiwara
1. Introduction
Today, I am going to speak about the status and position of the emperor and the imperial family inJapan.
When I received a phone call from Professor Muraoka in June asking me whether I could speak something about this topic, I immediately thought that it would be a really big challenge for me. I have neither spoken on this topic before nor have I ever thought about this topic in depth. Furthermore, the sensitivity and the complex nature of this issue made me worry whether I could successfully speak about this topic.
Nevertheless, I decided to take this unique opportunity because I feld strongly that to speak about the emperor is in other words to speak about myself and my Japanese identity. I have never met the emperor personally, nor do I have anyparticular personal sentiments toward the emperor. Moreover I have never consciously considered the emperor as part of my cultural identity. So it doesn’t make much sense why I felt it that way. However, during the preparation of this speech, it has become clearer and clearer that indeed the emperor takes an important part of my Japanese identity. I realized that whether I like it or not, this issue forms a subconscious part of myself.
2. Focus/Perspective of Analysis
My talk from now on will focue on the period from the so-called Meiji era, which started in 1868 until present. In my opinion, 1868 is the starting point of the Japanese modern history. I will explain about this later.
I would like to further divide the above mentioned period into two periods and make a comparison between the two. These two periods are namely: 1)from 1868 to 1945 (more specifically 15 August 1945, and 2) from 1945 till present. As many people say, I am also of the opinion that 15 August 1945 was a clear turning point in the history of Japan. Following the total surrender of Japan on this day, tremendous changes have occurred. As well-known, these changes covered almost every sectors of the society and their scale was so vast. It seemed as if everything has changed over a night. While I was at school, I tend to hear my history teacher said that Japan was ‘reborn’ after the 15 August 1945, and how the Japanese people reconstructed the coutry vigorously and tirelessly from devastation. In line of this, emphasis was added the difference between the pre-war period (senzen) and the post-war period (sengo). For a long time, I even felt as if I had no link with things that belong to the pre-war period.
However, now I believe that such dichotomy oversimplifies the reality of what really happened and overlooks contituity that exists before and after tha war, I do not intend to underestimate the magnitude of the changes that took place in Japan after the war. However, as fas as the Japanese identity is concerned, there must be certain parts which remain unchanged until now. It is true, perhaps, that every society has certain areas that is relatively easy and fast to change, while, the same society also has certain areas that is difficult and slow to change. In other words, there are dynamic parts and static parts in one society. The closer the issue is to the core of the society’s identity, the more difficult it is to change.
Againt this background, the main objective of my talk is to try to clarify the following two points: 1)what has really changed, and 2)what has not changed before and after the war.
I will try to approach this issue from three aspects. Firstly I will try to make a legal analysis of the status of emperor and the imperial family between the two periods. By this analysis, it will become clear that there are fundamental differences between the Meiji Constitution and the New Japanese Constitution in terms of the meaning of so-called ‘constitutional monarchy’.
Secondly, I will try to analyse the role of the emperor and the imperial family in terms of national politics and diplomacy. I have to admit that the analysis on this part is far from complete and much still remains for further scrutiny and careful consideration. It is partly because of the complexity of this issue but also due to the limit of my personal capacity.
Lastly, and probably the most importantly, I would like to focus on my personal view of the monarchy.
3. Legal Status
Before I start on the actual analysis, as a preliminary remark, I would like to explain a little bit about the modern history of Japan.
Earlier, I said I would take 1868 as the starting point of the modern history of Japan. 1868 is the first year of the so-called, ‘Meiji’ era. A year before this, that is in 1867, the then feudal system ruled by the Tokugawa shogunate came to an end. The emperor restored its control over the nation after several hundreds of years of absence from political power (‘Meiji Restoration’). Until that time, the emperor was residing in Kyoto, the old capital of Japan which was several hundreds of kilometers from Edo (now Tokyo) where Tokugawa shogunate was located and where the most important political decisions were made. The emperor, for hundreds of years was merely cultural symbol and did not play an active role in the real politics.
Speaking about to the Meiji era, it was also in this period that the isolation (sakoku) policy, came to an end and the Western influence en masse poured into Japan.
The newly established Meiji government tried hard to catch up with the West as soon as possible, One of such efforts was the introduction of ‘constitutional monarchy’.
In 1889, Meiji Constitution (‘Constitution of the Empire of Great Japan’) was promulgated. The Meiji Constitution introduced the parliamentary system for the first time in the history of Japan. In 1890, the first parliamentary session of the Imperial Diet was convened.
Along with the changes of the political system, numerous changes coincided in social and economic sectors as well, In 1873, a new educational system (gakusei) was introduced. Under this system, in theory, every citizens over 6 years old were obliged to attend school education. Rapid industrialization became one of the top national priority of the Meiji Government.
While Meiji era brought a number of positive changes to Japan, it also created a number of distortions in the course of Japanese modern history.
First of all, the myth on the emperor’s divinity was invented in this period by the Meiji government who needed touse the emperor’s authority as a means to legitimate their controversial policy and to control the nation, Thus, Article 3 of the Meiji Constitution provides the following: ‘The emperor is sacred and inviolable’.
Secondly, the seeds of extreme militarism, accompanied by fanatic nationalism were implanted in this period on the bases of often exaggerated fear of the foreign threat.
Status of emperor under Meiji Constitution
Of 72 articles of the Meiji Constitution, 17 articles relate to the status of the emperor and the imperial house. Of these, Articles 1,3,4,11 and 13 define the status of the emperor. For example, Article 1 provides the following: ‘The Empire of Japan shall be reigned over and governed by a line of Emperors unbroken for ages eternal’. It means that the emperor is an ultimate ruler of the nation and the government is subordinated to him on this basis. In fact, the Meiji Constitution was bestowed by the Meiji Emperor as a ‘gift’ to the nation. Furthermore, Article 4 declared the emperor as being ‘the head of the Empire (genshu)’ and exercises the rights of sovereignty.
In relation to the armed forces, Article 11 mandates the emperor to hold supreme command of both the Army and the Navy thereby becoming a supreme commander (daigensui) of the armed forces.
Furthermore according to Article 12, ‘The Emperor declares war, makes peace, and concludes treaties’.
To summarise the above, under the Meiji Constitution the emperor held the following three very important functions of a state: 1)’head of empire’, 2)source of sovereignty, and 3)supreme commander of the armed forces.
Let us now turn our eyes into the imperial house. The composition of the imperial house (kozoku) was regulated by Imperial House Law. The Imperial House Law was eacted in 1868 together with the Meiji Constitution. According to the Imperial House Law, the successor of the throne has to be a male. There were nine different ranks held by the imperial house members. Of these, the upper ranks consisted of the following 4 people (and their children): 1)empress, 2)emperor’s eldest son, i.e., crown prince, 3)dowager empress, and 4)prince/prinses of the blood. The emperor’s brothers constitute separate orders (miyake) within the imperial house. The number of these orders (miyake) fluctuates from time to time, since while some orders are newly established by the independence of one of members of imperial house, some orders are abolished due to lack of the successor. At the time of August 1945, there were 14 orders existed in total.
In terms of the economic and social life, members of the imperial family enjoyed number of privileges. For example, the enormous income of the imperial family coming from the ownership of land, stocks, bonds, multiple residences etc., was immune from taxation. In fact, the imperial house was the largest landowner in Japan during the pre-war period.
Status under new Japanese Constitution
New Japanese Constituion (‘nihonkoku kenpo’) was proclaimed on 3 November 1946. Of the 103 articles, articles pertaining to the emperor and the imperial house are 8. In particular, Article 1,3, and 4 relates to the status of the emperor.
First of all, Article 1 declares the following: ‘The Emperor shall be the symbol of the State and the unity of the people, deriving his position from the will of the people with whom resides sovereign power’ There are two important points here which make clear contrast with the Meiji Constitution.
The first point is that under the new Constitution, the emperor is ‘the symbol’of the State and the unity of the people as opposed to the ‘ruler’ or ‘the head’ of State. Secondly, ‘sovereign power’resides with the people and not the emperor. While it is still unclear what the term ‘symbol’ actually means, it is quite clear that the people are ‘ sovereign’ and they are the ones to decide the destiny of their own State.
Article 3 concerns the power of the emperor on state related activities. According to the provisions of this article, all state activities performed by the emperor are subject to the advise and approval by the cabinet. In other words, the emperor cannot perform any activities related to the state matters without approval of the cabinet. This is further confirmed in Article 4 where it provides: ‘The Emperor shall perform only such acts in matters of state as are provided for in this Constitution and he shall not have powers related to government.’
What looks clear to me from the above provisions is that, as far as the Constitution is concerned, the emperor is completely severed from real political power and his role was strictly confined to that of ‘symbol’.
In terms of the status of the imperial house, new Imperial Household Law (koushitsu tenpan) was enacted in 1847. the number of the orders (miyake) within the imperial family was reduced from 14 at the time of August 1945 to 3. The land owned by imperial house became national property.
4. Political Status
Political status of the emperor prior and after the war is much more controversial issue than the legal status, It is because still a lot remain unknown as to how the emperor acted or said behind the scene of several important political events. Furthermore, the bulk of the information available is either secondary source or hearsay such as the diary of the entourage of the emperor, since the emperor himself hardly speaks about his own political role.
Being aware of the above limitations, I am still inclined to believe that the actual role of the emperor during pre-war period was far more active than what is publicly believed. As we have seen earlier, in fact such active role of the emperor was what the Meiji Constitution guaranteed. If the emperor was merely an instrument of the government and had to approve mechanically the decisions which had already been made by the government, it goes in direct contradiction to the spirit of the Meiji Constitution. A book written by Herbert P. Bix, for example, provides a number of clues in support of this view.
At the hindsight, however, I can not reject the possibility that at some crucial moment of the Japanese political history, e.g., decision to wage aggressive war, the emperor could be asswasinated or replaced by other means, as Hirohito’s greatgrandfather was, should he voiced dissent to the opinion of the government.
On the contrary to this, after the war, I believe that the political role of the emperor became really ceremonial rather that real. The emperor may not be fully contented with this new position, however, this is what the new Constitution prescribed as his role.
Although the role of the emperor under the new Constitution is quite limited in internal politics, in terms of international relations the role of emperor in diplomacy remained very important. For example, it is still the funciton of the emperor to receive foreign ambassadors and ministers upon their arrival to Japan. The formal receptions of foreign Heads of States upon their visit to Japan are hosted by the emperor and the empress. Furthermore, the words spoken by the emperor and the members of the imperial house during their visit abroad carry an immeasurable weight.
5. My Personal View
From now on, I would like to speak about my personal view about the monarchy. This part consists of the following two parts: 1)monarchy in general, 2)Chiristianity and emperor.
Monarchy in general
I am a Christian by my faith. From my personal point of view, how to reconcile my Christian faith with the system of emperor and values incorporated in this system is the most vital issue. I have to admit that I have not yeat come to a definitive solution on this. However, I would like to submit a few clues which I think are important to consider this subject.
First of all, I would like to point out the difference in the meaning of ‘God’in the English language and that of ‘Kami’ in the Japanese language. During the pre-war period, the emperor was considered as ‘kami’. The term ‘kami’was translated as ‘God’in English. There is, however, considerable difference between the notion of ‘kami’and that of ‘God’. As far as I understand, the original meaning of ‘kami’ was simply ‘upper part’ or ‘origin’ as opposed to ‘the creator of the universe and the immortal being’ as the term ‘God’ indicates. Even today, for example, we often say ‘kawa-kami’ in Japanese to mean ‘Upper part of the river’. I don’t know much further about this but would like to deepen this area as I find it very important to clarify any perception gap, if any, between the terms of ‘kami’ and ‘God’.
Secondly, I would like to point out that throughout the modern history of Japan, imperial family have received a lot of influence from the Western Christianity. For example, one of the entourages of the Meiji Emperor was a foreign missionary. Furthermore, both current emperor and the prince were brought up by tutors who were very much devoted Christians.
6. Conclusion
Finally I would like to come back to my initial questions; the question of what was changed and what unchanged before and after the war.
Starting from what was changed, I would like to mention the following. Firstly, legal status of the emperor has been dramatically changed. After the war, there has been double and triple checking mechanisms installed to limit and weaken the political influence of the emperor.
People’s perception of the emperor has also greatly changed. For those who were born after 1945, the emperor has never been considered as ‘divine’ or ‘living god’. He may be some one who we shall respect but not in a fanatic way. Especially for those who belong to my generation (born in mid 60’s), the general attitude toward the emperor or the monarchy was quite relaxed, if not indifferent. That is to say, they accept the monarchy without too much hostility or fanaticism. Psychological distance between the ordinary Japanese and the monarchy still remains large but not something absolutely unapproachable. The fact that both current emperor and the prince married to women from ordinary people may have helped to create such an impression.
Furthermore, one shall not overlook the influence of mass medea and commercialism which helped to demystify the image of the monarchy. High-class image of the imperial house, for example, have often been used in ansubtle way by commercialism in order to promote the sales of products.
Now I would like to point out what remained unchanged before and after the war. One thing I would like to point out is that the monarchy remained to function as stabilisation force of the nation in both periods. During the pre-war period, i.e., 1868-1945, the power of the monarchy was artificially exaggerated and it was abused in a distorted manner. However, in both periods, one can not deny that monarchy has functioned as a symbol of stability of the State. And I believe this, perhaps, is a raison d’être of the monarchy.
3. Boekbespreking: Herbert P. Bix “Hirohito and the Making of Modern Japan”, and J.Dower “Embracing Defeat, Japan in the Aftermath of WW2” ⎮ Hans J. Kwantes
Inleiding:
Toen ik werd verzocht een boekbespreking te houden betreffende meer dan 1200 pagina’s compacte informatie over een moderniserend Japan, dat not uit het as en het puin van een desastreuze ‘Asia-Pacific’ oorlog aan het herrijzen was, wist ik nog niet wat ik op mij nam.
Dower bespreekt in zijn boek de stemmingen, de belangen en bezorgdheden, de gebeurtenissen, en machtsspelletjes binnen de natie, rondom de keizer, onder het volk en de talloze belangengroepen, gedurende de 6 1/2 jaar Amerikaanse bezetting. Hij tracht de beelden en verhalen door de ogen van de verliezende partij te zien. In zijn inleiding schrift hij: ‘Ik heb geprobeerd ‘van binnenuit’ een gevoelsindruk te scheppen van de Japanse ervaring met de nederlaag en verslagenheid, door zowel de sociale en culturele ontwikkelingen te benadrukken, als het zo ongrijpbare fenomeen van volksbewustzijn’. Hij tracht het gevoel onder woorden te brengen van wat het betekent in een verwoeste wereld opnieuw te moeten beginnen, door naar de stemmen in de maatschappij te luisteren.
Bix concentreert zich op het leven en de levensloop van de Showa keizer Hirohito. Hij bestudeert de vormingsjaren en ideologieën, welke de keizer als vorst en mens hebben beïnvloed. Hij volgt hem door de 22 traumatische jaren van oorlog en bezetting, en behandelt de krachten die zijn gedachten en handelswijzen hebben gevormd. Bix verdeelt zijn boek in vier eenvoudig herkenbare delen:
De vorming van de prins (1901-1921)
De jaren van de ‘politiek der goede bedoelingen’ (1922-1930)
De oorlogsjaren (1931-1945)
Het niet verder geëxploreerde, onbekende leven (1945-1989).
Dower kiest een andere benadering voor zijn studie. Hij verdeelt zijn werk in zes segmenten, waarin hij het volgende beschrijft:
Overwinnaars en overwonnenen: verbrijzelde levens, een revolutie van boven, democratisering en demilitarisering;
De wanhoop ontstegen: kyodatsu-uitputting en wanhoop, sociale misstanden, ontlading in wanhoopsculturen en creatief schrijverschap;
Revoluties7: de neo-koloniale revolutie (waarin overwinnaars en experts iets te zeggen willen hebben), de omarming van de revolutie (over hervormingen en MacArthur), het creëren van een revolutie (van de bodem af, door communisten en linkse elementen);
Democratieën: de keizerlijke democratie, de constitutionele democratie en de gecensureerde democratie.
Schuldgevoelens: recht en rechtwaardigheid van winnaar en verliezer, het Tokio tribunaal, wat vertel je de overledenen?
Herstel: tot stand brengen van economische groei.
Epiloog: erfenis, fantasieën en dromen.
Een zaak van identiteit en veiligheid:
Japan is sinds eeuwen aan het beste van het Aziatische gedachtegoed blootgesteld geweest. Ideeën en culturele uitingen kwamen het land binnen vanuit India, China, en Korea. Men had geen probleem met de adoptie en integratie van het Boeddhisme, het Confucianisme en buitenlandse taalkundige en culturele vaardigheden. De vulkanische eiland-Staat, gewend aan aardschokken, tyfoons, en gewelddadige veranderingen, in de natuur, ontwikkelde een manier van leven, een levenskunst en een maatschappij die uniek was. Controle uitoefenen over natuurverschijnselen, over het menselijk brein, over lichaam en geest en menselijk gedrag kregen veel aandacht en werden een bron van kracht. Naast een sterk verlang naar balans en harmonie, ontwikkelde de Japanner zijn observatie- en ontdekkingsvermogen en ontplooide een scherp gevoel voor de natuur, Land voor de toenaderingen uit het Westen, had Japan al een civilisatie en een eigen identiteit ontwikkeld.
De Westerse mogedheden introduceerden Westerse ideeën, wetenschappen, waarden en normen van een geheel andere aard. Het Westerse waardesystem, door Portugese en Spaanse priesters geïntroduceerd, waren op den duur aanstootgevend voor de bestuurders van deze hooglijk georganiseerde natie. Toen tenslotte de druk van het in oorlog en strijd verwilderde Europa te groot wed, en een interne revolutie tot de mogelijkheden ging behoren, sloop Shogun Ieyasu Tokugawa het land voor de volgende 200 plus jaar af. Hij was er va overtuigd, dat de Japanse identiteit en cultuur op deze manier het best bewaard kon blijven. In der haven van Nagasaki werd slechts een klein Chinees en Hollands’ raampje naar de wereld’ geoorloofd en open gehouden.
Vier zwarte, op kolen warende, marineschepen braken, samen met de eisen van Commodore Perry, het land in 1853 open. Deze traumatische ervaring kwam in een periode va economisch en feodaal verval, met als gevolg: jaren van revolutie, politieke strijd en burgeroorlog. Anti-feodale, militaire groeperingen beraamden samenwerkingen. Ronin-samurai leiders en boerenlegers zwierven door het land. De strijd leidde tenslotte tot de overwinning van de Choshu en Satusma clans, die voor het eerst gebruik wisten te maken van Westerse militaire kennis en wapens. De jonge samurai strijders, die in opstand kwamen tegen de achterstand van het Tokugawa bewind, pleegden in feite een coup d’etat in de naam van de keizer. Zij maakten een eind aan het Shogun en braken de feudale maatschappij grotendeels af, met de bedoeling een geheel vernieuwde en moderne structuur op de oude feodale fundamenten te bouwen. Een regerend soeverein staatshoofd, gebaseerd op het Duits-Oostenrijkse keizerlijke voorbeeld, werd geïnstalleerd en de Meiji-restauratie van 1868 was een feit geworden.
De natie had geleerd dat het behouden van de eigen identiteit door middel van isolement niet langer kon worden gehandhaafd. Teneinde de grenzen te beveiligen en zich tegen kwaadwillende buitenlandse invloeden te kunnen beschermen, moest het land zo snel mogelijk worden gemoderniseerd. De opdracht was een sterke, gelijkwaardige Staat te vormen, die meetelde op het wereldtoneel. Een populair Japans lied uit de 80-er jaren luidde als volgt:
‘Het is waar, er is een wet voor alle naties; maar als het moment is gekomen, denk er dan aan; de sterken eten de zwakken op’.
Keizers, bouwen aan de natie en de management van veranderingen:
Japanse keizers dragen naast hun persoonlijke namen ook een ‘regeer naam’. Zoals:
Keizer Meiji, geboren in 1852 als prins Sachino, de zoon van keizer Komei en de concubine Yoshiko(vreugdekind).Met ‘okufasogi’ het mannelijkheid feest, kreeg de jonge prins op zijn negende jaar de naam Mutsuhito (vreedzame edelman) en werd tevens als kroon-prins erkend. In februari 1867, bij de dood van zijn vader, werd hij de 122ste keizer van Japan in directe lijn van de allereerste keizer Jimmu. Hij koos als regeer-naam het begrip en de twee karakter-tekens ‘Meiji’, ‘Verlicht Bestuur’ (1867-1912).
Keizer Taisho (Yoshihito) werd in 1879 geboren als de zoon van keizer Meiji en concubine Naruko. Bij keizer Meiji’s dood werd hij keizer Taisho, ‘Grote Rechtvaardigheid'(1912-1921)
Keizer Showa (Hirohito) werd in 1901 geboren als de zoon van keizer Taisho en keizerin Sadako. Van 1921-1926 was kroonprins Hirohito aangesteld als regent en bij de dood van zijn vader werd hij keizer met de regeernaam ‘Showa’, of ‘Verlichte, verstandige vrede’, of ‘harmonie'(1926-1989).
Keizer Akihito (‘heldere herfst-lucht’ of ‘verlichte, verstandige weldaad’) werd in 1933 geboren als de zoon van keizer Hirohito en keizerin Nagako. Bij de dood van zijn vader en bij zijn inhuldiging, selecteerde hij de regeernaam ‘Heise’, of ‘Verworven Vrede’, (1989-heden).
Japans moderne tijd begon met keizer Meiji. Keizer Hirohito bewonderende zijn grootvader enorm. Hij deelde zijn belangstelling voor militaire zaken. Hij hield zich ook, net zoals zijn grootvader, met staatszaken bezig, nam alle documenten en rapporten door en ontving regelmatig de premier of leden van het kabinet. Hij geloofde in het voortbestaan van de monarchie en het behoud van zijn symbolische en hemelse taken. Beide keizers waren goed geïnformeerd. Meiji moderniseerde en liberaliseerde de natie en gaf aanzet tot het schrijven van een nieuwe Grondwet. Een Grondwer, die keizer Hirohito in latere jaren krachtig trachtte te verdedigen. Zijn grootvader was een opperbevelhebber van formaat, en de eerste moderne keizer, die een aanzienlijke rol in gouvernement zaken speelde. Samen met generaal Nogi, was keizer Meiji het grote voorbeeld voor keizer Hirohito.
De keizers Meiji en Showa wilden de natie en het volk op het verlichte of verstandige pad van goed bestuur, naar vrede en harmonie leiden, Op zijn manier slaagde keizer Meiji in zijn aanpak Hij leidde twee imperialistische oorlogen: de Chinees-Japanse oorlog van 1894-1895, en de Russisch-Japanse oorlog van 1904-1905. Inzet van de strijd was het Koreaanse schier-eiland, Door Commodore Perry’s opdringerige eisen, werd het duidelijk dat veiligheidszones op het Aziatische vastland en in de Pacific onontbeerlijk waren. Het was het enige juiste antwoord op Japans verlangen naar vrede en veiligheid. Meiji werd door de wereld erkend, en bereikte de status van internationale grootmacht, Hij liet een keizerlijk achter, dat weel groter was dan hij van zijn vader geerfd had, Keizer Hirohito had een diep plichtsgevoel ten aanzien van zijn voorouders. Hij wilde het land in de traditie van zij grootvader regeren en leiden, en deed dat ook.
De doelstelling om Korea onder de invloed van Japan tel brengen en te koloniseren werd nooit opgegeven. Latere expansies in Mantsjoerije en Noord-achina waren avontuurlijke ondernemingen, die bedoeld waren de grenzen van Korea te beveiligen, de dreiging van Noordelijke en Oostelijke machten te elimineren, en nieuwe markten en bronnen aan te boren. Tengevolge van de sterke weerstand tegen deze uitbreidingsactiviteiten leed Japan uiteindelijk de nederlaag en kon haar oorlogsdoel niet bereiken.
‘Een brug te ver’ en overgave
Het Mantsjorije incident (1931) leidde tot het ‘Marco Polo Brug’ incident (1937), tot de oorlog in China en de oorlogen in ZO Azie en de Pacific (1941). De ‘Groot Oost-Aziatische’ oorlog of de ‘Asia Pacific’ oorlog kwam op 15 augustus 1945 te einde. De droom van de ‘Grotere Oost-Aziatische Samenwerkingssfeer’ onder leiding van Japan eindigde in een nachtmerrie. Het Japanse leger en de marine hadden in organisatorisch, technisch en logistiek opzicht de nek te ver uitgestoken. Enkele leiders en leger-onderdelen waren bereid het gevecht to het bittere eind voort te zetten. De bevolking was echter uitgeput. De luchtaanvallen met brand-bommen, de eisen van de Potsdam verklaring, het toetreden tot de oorlog van de Sovjet Unie, de atoom-bommen en de laatste woorden van de keizer over de capitulatie, maakten de natie met een schok wakker.
De Geallieerden eisten onvoorwaardelijke overgave, De keizer en zijn regering hielden eerst aan een laatste overwinning vast, verandereden toen van strategie, stelden hu beslissing tot overgave uit, inde hoop dat de bemiddeling van de Sovjet Unie een betere regeling zou kunnen bewerkstelligen. De keizer dacht in allereerste instantie aan de bescherming en het behoud van de ‘kokutai’, het nationale staatsbestel, waarin de monarchie een centrale rol speelde. De grote zes van de ‘Hoogste Oorlogsraad’ konden miet tot een eensluidend besluit komen, Premier Suzuki, Togo (buitenlandse zaken) en Yonai (marine) accepteerden de geallieerde voorwaarden in zijn totaliteit en gave de voorkeur aan onmiddellijke capitulatie, terwijl Anami (minister van oorlog, leger) , Umezu en Toyoda (Opperste staf) juist de voorkeur gaven aan verdere onderhandelingen of zelfs voortzetting van de oorlog, indien nodig. Aangezien de ‘Hoogste Oorlogsraad’ niet tot overeenstemming kon komen, verontschuldigd Suzuki zich bij Zijne Majesteit voor het feit dat hij hem met een verdeeld kabinet opzadelde en hem opnieuw moest verzoeken om een keizerlijk besluit. De ‘Stem van de Kraanvogel’ sprak op deze Keizerlijke Conferentie, en eindigde de oorlog inde ochtend van 14 augustus 1945. Na 44 maanden van dood en verderf was de ‘Asia Pacific’ oorlog voorbij. Het was de gezamenlijke wil van het volk geweest, die de strijd zo land had kunnen laten voortduren. Het was nu slechts te hopen, dat die wil zich in een andere richting zou wenden.
Op dit punt volgt Dower de verslagen en capitulerende Japanners in de voetsporen, Hij beschrijft hun ontredderde leven als zij van overzee terugkeren, als zij naar voedsel, bezittingen en familieleden zoeken, als zij volledig stukgeslagen uit het puin tevoorschijn kruipen. In zijn radiotoespraak sprak de keizer niet van ‘overgave’ of ‘nederlaag’; hij moedigde zijn onderdanen aan het ‘onduldbare te dulden en het onverdraagbare te dragen’. Hijzei tegen zijn onderdanen, dat ‘de oorlog begonnen was om de voortzetting van Japan en de stabiliteit van Azie te verzekeren’. Door de geallieerde eisen voor de beëindiging van de oorlog te accepteren, verklaarde de keizer dat het zijn streven was ‘de weg naar de grote vrede voor duizenden toekomstige generaties open te breken’.
Soldaten, die niet mochten capituleren, keerden in schaamte terug. Er was geen werk voor hen en velen vielen terug op zwarte handel praktijken en georganiseerde misdaad, De capitulatie werd officieel en plechtig op 2 september 1945 aan boord van de ‘Missouri’ ondertekend. Generaal MacArthur sprak over de hoop voor de gehele mensheid, dat ‘een betere wereld zou verrijzen, een wereld van vertrouwen en begrip, een wereld van menselijke waardigheid, een wereld met een sterk verlagen naar vrijheid, verdraagzaamheid en rechtvaardigheid’. Het capitulatie verdrag legde de overwinnaars de verplichting op he Japanse volk van zijn voormalig ‘slaafs bestaat’ te bevrijden, en dat was MacArthur van plan te doen.
Het herstel van Japan: democratisering van boven en de ‘Japanisering’ van de democratie.
Na 15 jaar oorlog werden de Amerikaanse strijdkrachten-aanvankelijk voorzichtig, maar later steeds duidelijker – als bevrijders verwelkomd; bevrijders van de dood. Het volk slaakte een zucht van verlichting. Dower beschrijft de ‘Kyodatsu’, de heersende toestand van uitputting en wanhoop, via de woorden van de slachtoffers, de lijdende massa. Honger, ziekte, vuil, chaos, armoede en gebrek aan alles bestond overal. Sommige mensen begonnen een ruilhandel; wisselden waardevolle voorwerpen, familiebezettingen, kimono’s of juwelen uit in ruil voor voedsel. Anderen scharrelden rond voor brandhout en oebi of zoete aardappelen. Eten was het enige onderwerp van gesprek. Ten gevolge van het tekort aan voedsel en het tekort-schietende bonnenstelsel en ondanks de strenge controle op zwarte markt activiteiten, bloeiden de zwarte markten in alle hevigheid. De invoer van tarwe uit de US redde vele levens.
De bezetting van Japan was een Amerikaanse aangelegenheid. MacArthur was de opperste bevelhebber, de Amerikaanse shogun, met verscheidene plannen in het vizier. Het was zijn opdracht Japan op de weg naar de vrede te zetten, In dat opzicht strookten zijn ideeën met die van keizer Showa. De strategieën die MacArthur hiervoor koos, waren:
Zorg dragen, dat de keizer en de troon gehandhaafd bleven, en dat zijn veroordeling als oorlogsmisdadiger werd voorkomen,
dat het land werd gedemilitariseerd,
dat een aanzet werd gegeven tot een democratische revolutie van bovenaf, waarbij een links georiënteerde democratische revolutie van onderop werd voorkomen,
en dat een voorbeeld zou worden gesteld door een oorlogstribunaal op te zetten.
Vele zagen deze ‘sleutel naar de vrijheid’ als Amerika’s geschenk aan Japan, Door deze gift van burgerrechten en vrijheden, hielp MacArthur het Japanse volk zich van hun ketenen te ontdoen. Het was van het allerhoogste belang dat de keizer als symbool van de natie bleef voorbestaan. Hij symboliseerde de ononderbroken lijn van Japanse cultuur en traditie. Hij was de juiste schakel naar modernisering en een vredig, democratisch Japan. Hij kon Japans stabiliteit waarborgen; hij was de spil waar alles om draaide. De Amerikanen vonden wel, dat hij eerst gezuiverd, van zijn godsbeeld bevrijd, en in de ogen van het volk menselijk gemaakt moest worden.
De voormalige, op de autoritaire Duitse grondwet gebaseerde, Meiji Grondwet moest worden herschreven, en wel volgens het Anglo-Amerikaanse model. In oktober 1945 stelde het kabinet de ‘Commissie voor Onderzoek naar Grondwet problemen’ onder leiding van Matsumoto Joji in werking. MacArthur moedigde tevens prins Konoe aan om het probleem van de Grondwet wijziging onder de loep te nemen. Depsychologische druk bleek al snel te groot. Het was voor loyale Japanners bijzonder moeilijk de Meiji Grondwet te wijzigen en aan te passen aan de eisen van Potsdam verklaring. MacArthur nam daarom het initiatief in eigen hand en gelastte een speciaal SCAP-team, in het geheim, het werk aan de nieuwe democratische grondwet aan te vangen en van de grond op te pakken, en dat binnen een week, voor de 10e februari 1946, gereed te hebben. Hij stelde als enige voorwaarde dat drie principiële zaken werden opgenomen:
De keizer staat aan het hoofd van de Staat; zijn opvolging volgt de dynastieke lijn; zijn gezag, zijn plichten en rechten, worden in overeenstemming met de grondwet uitgevoerd; en de keizer is verantwoording verschuldigd aan de uiterste wil van het volk, zoals, in de grondwet is vastgelegd.
Oorlog als het soevereine recht van de natie moet worden afgeschaft.
= Het Japanse feudale stelsel houdt op te bestaan.
Nadat de SCAP-Grondwet was aangeboden, grondig bestudeerd en doorgenomen, vervolgens door de Japanse autoriteiten aan de Japanse condities aangepast, werd de nieuwe Grondset tenslotte op 3 mei 1947 als een ‘gift van de democratie’ aan het volk voorgelegd. De keizer was gered en werd niet aangeklaagd. Het Tokio tribunaal veroordeelde uiteindelijk zeven mensen tot de galg. Verscheidene autoriteiten beoordeelden de rechtszittingen als ‘showcase justice’, een schijnvertoning, of een tribunaal van merendeels blanke mannen. De rechters Roling (Nederland) en Pal (India) waren de meest uitgesproken leden van het tribunaal, en stonden bekend om hun afwijkende mening. Roling vroeg zichzelf af: ‘Hoe is het te rechtvaardigen dat verdachten worden beklaagd en verantwoordelijk worden gesteld voor gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis, die voor deze oorlog vrijwel onbekend waren?’ De Amerikaanse generaal Thorpe noemde de rechtszitting een ‘mumbo jumbo’, en generaal Willoughby sprak van de ‘grootste hypocrisie in de geschreven wereldgeschiedenis’.
Met het begin van de Koude Oorlog, de communistische overname van China, de aanvang van de Koreaanse Oorlog, was Amerika er aan toe de bezetting te beëindigen. Japan herkreeg zijn soevereiniteit op 28 april 1952, een dag voor de 51ste verjaardag van de keizer. Japan had een bittere nederlaag overleeft, had zijn identiteit behouden en was in essentie onveranderd gebleven. Showa keizer Hirohito schreef een gedicht:
De winterwind is gaan liggen
En de lente is gekomen, land gewacht
Met kersenbloesem, in dubbele pracht.
4. Een persoonlijke ontmoeting met de Keizer en Keizerin van Japan op 23 mei 2000, tijdens hun staatsbezoek aan Nederland ⎮ P.J.H. Jonkman
Het doet mij groot genoegen in deze kring iets over dit onderwerp te zeggen, omdat Ik de dialoog tussen mensen uit Japan en Nederland -twee landen die ver van elkaar verwijderd liggen, in andere delen van de wereld, en toch al 400 jaar een relatie met elkaar hebben – zeer waardevol acht.
Structuur van deze inleiding
Ik zal beginnen met U te vertellen hoe de ontmoeting tot stand kwam en hoe die verliep. Daarna zal ik een paar aspecten noemen die mij bij de ontmoeting in het bijzonder zijn opgevallen. Ook zal ik uit de toespraak die de Keizer tijdens het galadiner heeft uitgesproken het gedeelte citeren dat m.i.in het bijzonder tot de Indische Nederlanders was gericht. Vervolgens zal ik zeggen wat mins inziens de betekenis van het optreden van de Keizer is geweest. Tenslotte zal ik U vragen of U denkt dat de rol die de Keizer en Keizerin in Nederland hebben vervuld gevolgen heeft voor hun rol in toekomstige staatsbezoeken en in de Japanse samenleving.
Maar voordat ik hiermee begin zal ik U iets vertellen over een aantal ervaringen die ik in mijn leven heb gehad en die, denk ik, relevant zijn voor mijn kijk op het onderwerp waarover ik vandaag spreek.
Enige persoonlijke gegevens
In juni 1942, toen ik net 17 jaar oud was geworden, hebben Japanse soldaten mij ‘s morgens vroeg meegenomen en opgesloten in een interneringskamp in Jakarta. Dat was het begin van 3 1/2 jaar gevangenschap. Ik beschouw het als een wonder dat ik die gevangenschap heb overleefd. Na de oorlog heb ik rechten gestudeerd in Leiden en ben toegetreden tot de Nederlandse diplomatieke dienst. Daarin heb ik 29 jaar gewerkt. Mijn laatste post was Ambassadeur in Londen. Ook heb ik 5 jaar gewerkt als Grootmeester van het Huis van H.M.de Koningin. In die tijd ben ik medeverantwoordelijk geweest voor de organisatie van elf staatsbezoeken. Na mijn pensionering uit de diplomatieke dienst ben ik negen jaar Secretaris-Generaal van het Permanent Hof van Arbitrage(PHA) in het Vredespaleis in Den Haag geweest. Het PHA is een organisatie die er naar streeft internationale geschillen vreedzaam te beslechten. Tenslotte vermeld ik dat mijn vrouw en ik in September 1999 een tiendaags bezoek hebben gebracht aan wat voor mij ‘het nieuwe Japan’ is.
De ontmoeting met de Keizer
De Koningin had mij met een groot aantal andere gasten uitgenodigd voor het galadiner ter ere van het Keizerlijk echtpaar in het Koninklijk Paleis in Amsterdam op 23 mei 2000. De Hofhouding liet mij weten dat ik mij bij die gelegenheid, tezamen met een achttal andere Nederlanders die in de oorlog de Japanse bezetting van Indonisie hadden meegemaakt, gereed moest houden voor een mogelijke ontmoeting met de Keizer. Enige tijd later hoorden wij dat de Japanse autoriteiten een dergelijke ontmoeting hadden ontraden omdat die in het staatsbezoek niet paste. In Tokio was men vermoedelijk bevreesd, dat de Keizer in verlegenheid zou worden gebracht als we hem zouden overstelpen met verhalen over Japanse gruweldaden tijdens de oorlog. Daarna kregen wij te horen dat Koningin Beatrix deze kwestie rechtstreeks met de Keizer zou bespreken. De Koningin was er van overtuigd, dat de Keizer terdege op de hoogte was van wat er tijdens de oorlog in het oude Nederlands-Indie was gebeurd, en dat hij er niet tegen opzag over moeilijke onderwerpen met anderen van gedachten te wisselen. Bovendien kende de Kaoningin de meesten van ons persoonlijk en vertrouwde er ongetwijfeld op dat wij haar gasten correct zouden bejegenen.
Op de avond van het galadiner werden alle genodigden door de Ceremoniemeester een voor een voorgesteld aan de Koningin en haar voornaamste gasten. Toen deze ceremonie – die ‘de passade’ wordt genoemd – was voltooed, nam de Koningin het Keizerlijk echtpaar mee naar de ruimte waar de genodigden zich hadden verzameld en bracht hen gerecht bij onze groep Indische Nederlanders. De Keizer en de Keizerin spraken afzonderlijk met elk van de leden van onze groep en luisterden aandachtig naar ons. Zij bleven ongeveer een kwartier bij ons voordat zij zich naar de andere gasten begaven.
In Nederland is het de gewoonte niet naar buiten te brengen wat men met leden van het Koninklijk Huis heeft besproken. Evenzo kan ik U over de inhoud van mijn gesprek met de Keizer en de Keizerin hier geen verslag doen. Zij moeten er uiteraard op kunnen rekenen dat wij niet openbaar maken wat hebben gezegd. Anders zouden zij nooit met iemand openhartig kunnen spreken. Ik kan wel zeggen dat mijn gesprek met de Keizer ging over de oorlog en vooral over de toekomst.
Opvallende aspecten
Enige aspecten van de ontmoeting met het Keizerilijk echtpaar zijn mij in het bijzonder opgevallen. Ik noem daarvan de volgende.
De Keizer en de Keizerin gedroegen zich in het geheel niet als ongenaakbare vorsten zoals wij soms geneigd zijn ons die voor te stellen. Integendeel, zij bleken niet alleen goed op de hoogte van wat er tijdens de oorlog met de Nederlanders in Indonisie was gebeurd, maar ook spraken zij daar ongedwongen over. Een dergelijk gesprek tussen de Keizer en de Keizerin en een groep Nederlanders die gedurende de Tweede Wereldoorlog hadden geleden onder de Japanse bezetting in Indonisie heeft, voor zover ik weet, nooit eerder plaats gehad en zal, gezien de leeftijd van de betrokkenen, waarschijnlijk niet nog eens worden georganiseerd, Het was daarom een unieke gebeurtenis.
De Keizer liet hetgeen hij mij in het Japans zei door een tolk vertalen, maar voor zover ik weet heeft hij die avond met de meeste aanwezigen Engels gesproken. De Keizerin sprak Engels zonder tolk.
Het verraste mij dat de Keizein niet bij haar man bleef, maar zich geheel zelfstandig binnen onze groep gewoog. Het leek wel alsof zij met enthousiasme een rol op zich nam, die zij op geheel stapte de Keizerin op een van de anere leden van de groep af, maar toen zij met hen allen had gesproken, was zij so attent nog even naar mij toe te komen om ook met mij te spreken. Van een in de oorlog en dat de Keizerin daarop minutenlang haar handen had vastgehouden en woorden van troost had gesproken.
Toespraak van de de Keizer
Later op de avond, tijdens het diner, hield de Keizer een toespraak, waaruit ik hieronder een alinea (Engelse vertaling) citeer die ik beschouw als in het bijzonder gericht tot de Indische Nederlanders, Ik ben er mij van bewust dat de Keizer voorzichtig moest zijn met wat hij zei, omdat zijn onderdamen niet allen gelijk denken over de Japanse verantwoordelijkheden tijdens de oorlog.
“It truly saddnes me that the two countries had to engage each other in the last World War after such a history had unfolded between us. It grieves our hearts to think that so many people were unhealed scars from it. We believe that all of us should make incessant efforts to foster peace that such people who have endeavored to strengthen the relationaship between our two countries for such a long time since the end of the war until now. In particular, we shall never forget that there are people in your country who, while bearing the scars of the war, still have great hopes for the future of the relationship between our two coutries.”
Betekenis van het optreden van de Keizer
Een staatsbezoek is een bijzonder instrument van buitenlands beleid. Er wordt als regel pas na rijp beraad toe besloten, omdat de organisatie ervan veeleisend is en er een groot aantal jaren voorbij moet zijn gegaan voordat het tussen twee dezelfde landen weer kan plaatsvinden. Er moet dus een goed moment voor worden gekozen.l Een staatsbezoek wordt meestal gebruikt als bevesting van het bestaan van geode relaties tussen twee landen, of als inleiding van een nieuwe fase in die relaties. Nederland en Japan wilden, denk ik, in dit staatsbezoek beide elementen verenige, de bezeling van 400 jaar betrekkingen en het geven van een nieuwe impuls aan deze betrekkingen onder leiding van een nieuwe generatie.
Toen Koningin Beatriz op de troon kwam heeft zij het karakter van haar staatsbezoeken gemoderniseerd o,a, door zo min mogelijk plaats in te ruimen voor ceremoniele evenementen en zo veel mogelijk voor inhoudelijke programmapunten, waarbij veel mensen betrokken zijn. Daardoor konden de staatsbezoeken waarbij zij gastvrouw of gast was beter bijdragen aan de versterking van de politieke, economische, culturele en andere banden tussen de betrokken landen. Zo geeft een staatsbezoek meestal de gelegenheid aan veel vooraastaande personen uit beide landen elkaar te ontmoeten en is er vaak veel aandacht voor in de media. Een staatsbezoek kan als geslaagd worden beschouwd wanneer het wederzijdse hartelijkheid en belangstelling uitstaalt, Daartegen kan veel van het nut ervan niet worden gedaan wanneer er zich incedenten voordoen die door de berichtgeving erover worden uitvergroot. De rol die de beide staatshoofden in een staatsbezoek vervullen is uiteraard van het grootste belang. Als geen ander vertonen zij bij die gelegenheid het beeld van hun land. Bij alle onderdelen van het programma is in het algemeen hun optreden bepalend voor het success ervan. Bij de organisatie van het staasbezoek van de Japanse Keizer aan Nederland moest rekening worden – de Indische Nederlanders – grote moeite heeft met de zwarte bladzijde uit de Japans-Nederlandse geschiedenis. Het leed aangedaan aan de Nederlanders in het oude Nederlands-Indie tijdens de Tweede Wereldoorlg. Tijdens het staatsbezoek werden demonstraties verwacht om deze gevoelens tot uiting te brengen. Gehoopt werd dat de Keizer begrip zou tonen voor wat er in deze bevolkingsgroep leeft. De Keizer heeft dat gedaan door zijn ontmoeting met onze groep in het Paleis in Amsterdam en door in zijn toespraak aan het galadiner in zorgvuldig gekozen woorden aan deze periode in de geschiedenis aandacht te besteden. Zo heeft hij veel critici in de Indische gemeeschap met zijn komst naar Nederland verzoend. De Keizer en de Keizerin hebben in Nederland – in Amsterdam, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Apeldoorn – een beeld getoond van een belangstellend en toegankelijk Japan. Hun optreden is daarom van grote betekenis geweest voor het success van het staatsbezoek.
Vragen aan de toehoorders
In het kader van onze dialoog vandaag zou ik aan U allen, maar vooral aan de Japanners onder U, graag de volgende vragen willen voorleggen:
Bent U het met mij eens dat de rol die de Keizer en de Keizerin tijdens hun staatsbezoek aan Nederland hebben vervuld zeerbelangreijk is geweest?
Denkt U dat de Japanse politici en hofdignitarissen uit het optreden van de Keizer en Keizerin in Nederland, in het bijzonder de ontmoeting met de Indische Nederlanders, de conclusie zullen trekken dat zij tijdens staatsbezoeken aan andere landen, waar nodigd, een soortgelijke rol kunnen vervullen?
In Nederland bestaat de indruk dat het Japanse hofprotocol de leden van het Keizerlijk Huis nogal afschermt van de Japanse samenleving. Denkt U dat het gemak waarmee de Keizer en de Keizerin zich in Nederland met iedereen hebben onderhouden deze afscherming in Japan zal verminderen?
Slot
Dit is wat ik U over de ontmoeting tussen de japanse Keizer en Keizein en een groep slachtoffers van de Japanse bezetting van Indonesie tijdens de oorlog heb willen zeggen. Deze ontmoeting was voor mij een verrassende gebeurtenis die ik tijdens mijn verblijf in de japanse gevangenkampen en gedurende de zes en vijftig jaar die sindsdien zijn verstreken niet voor mogelijk had gehouden.