Ed
In 2014 kwam ik per toeval op internet een naamlijst tegen, waar de naam van mijn vader, Martinus Petrus (Teng) Ewalts, op stond. Het was de transportlijst van de Ume Maru 2, een hellship, dat krijgsgevangenen van Singapore naar Moji in Japan bracht. Het liet me toen niet meer los en ik wilde het hele verhaal achterhalen.
Ik ben toen begonnen te rechercheren en stond er zelf versteld van, hoeveel er nog te vinden is. Het stamboek van mijn vader, de Japanse interneringskaart en gegevens van de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP) waren uiteindelijk de basis daarvoor, dat ik de tijd van Teng van 1938 tot en met 1950 kon reconstrueren. De vele dagboeken van mensen die met mijn vader samen in Indië, Japan en Thailand waren en verhalen van veteranen gaven het verhaal nog meer inhoud. Mijn vader heeft me vroeger telkens weer over die tijd verteld. Het waren losstaande verhaaltjes waarvan ik nu wist waar die verhalen plaatsgevonden hadden. Aangezien ik graag reis, mij zeer voor geschiedenis interesseer en zoveel te weten was gekomen, kwam het idee om ook de plaatsen te bezoeken waar mijn vader is geweest. Ik wilde het geheel afronden. Ik wilde me een persoonlijk beeld maken van die plaatsen en de mensen daar.
In 2015 nam ik deel aan de pelgrimsreis met Stichting Herdenking Birma-Siam Spoorweg en Pakan Baroe (SHBSS, https://www.shbss.org/) naar Thailand. Hier werden alle plaatsen bezocht, waar vroeger de kampen stonden waar mijn vader geinterneerd was. Het was voor mij indrukwekkend daar rond te lopen, waar mijn vader meer als 70 jaren geleden onder onmenselijke omstandigheden gezwoegd had. Voor mij was toen duidelijk: Japan, ik kom!
In maart 2016 besloten Lody Pieters en ik spontaan om in november 2016 samen met haar zus Sandra en mijn partner Lydia deze reis te maken. Doorslaggevend was dat we daar ook de mogelijkheid zouden krijgen met ooggetuigen te spreken. De vader van Lody en Sandra was in dezelfde kampen als mijn vader geweest. We besloten dezelfde reis te maken die onze vaders gemaakt hadden, deels in omgekeerde volgorde. Het was voor mij verrassend dat we nog zo vele stille getuigen uit de tijd van 1944-1945 vonden: fundamenten, ingangen, gebouwen, bruggen, wegen enz. Ook hier was het voor mij weer een hele speciale ervaring precies daar te staan, waar mijn vader toendertijd gewoond, geleefd en gewerkt had. Het was zeer indrukwekkend en ontzettend spannend. De mogelijkheid met ooggetuigen en Japanse experts te spreken rondde het geheel op een mooie manier af. Nu staan Indonesië en Singapore nog op mijn ‘to do’ lijst.
Mijn vader was een deel van mijn leven en heeft beslist zijn steentje eraan bijgedragen dat ik ben wie ik nu ben. De omstandigheden in de tijd tussen 1938 en 1950 hebben beslist mijn vader beïnvloed. Dus uiteindelijk is het zoeken naar het verleden van mijn vader ook en beetje op zoek gaan naar mezelf.
Ed Ewalts is Nederlander en pelgrim naar de Birma-Siam Spoorweg (2015); hij woont en werkt in Zwitserland.
Lydia
2015 was een heel gewoon jaar. Dacht ik. Mijn partner Ed en ik maakten plannen voor uitstapjes en reizen. We reizen heel graag om de geschiedenis en cultuur maar ook de natuur van verre landen te leren kennen. Thailand en Japan stonden tot dan niet op ons wensenlijstje. Ed was echter al enige tijd bezig naar het zoeken van antwoorden op de vraag war zijn vader in de periode 1938-1950 in het verre Azië beleefd had. In Indonesië, Thailand en Japan met name tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn zoektocht bracht ons in 2015 naar Thailand voor een pelgrimsreis naar de Birma-Siam Spoorweg. Ed had me gevraagd: “Ga je mee?” Ik dacht: “Waarom niet?” Tenslotte was ik nog nooit in Thailand geweest en de gebeurtenissen daar klonken ook nog spannend. Nauwelijks voorbereid en weinig verwachtingsvol begon ik aan die pelgrimsreis. Maar die reis veranderde alles.
De geschiedenis en bevolking van Indonesië, Thailand, Japan en ook Nederland – ik kreeg zoveel nieuwe informatie, ook wat niet in de geschiedenisboeken staat. Ik besloot mij meer in de geschiedenis van die landen te verdiepen en al die verhalen van families en ervaringen van mensen op te schrijven. Door die ervaringen op locatie en met ooggetuigen te delen kreeg ik een ander beeld van de gebeurtenissen in de geschiedenis. Zo kwam ik ook veel te weten over Japan en de Japanners. De Japanners in Thailand bij de bouw van de spoorweg, in de kampen in Nederlands-Indië, Singapore en in Japan zelf. Ik luisterde naar de vele verhalen daarover en over de oorlog in de Pacific.
Als Duitse ben ik vooral en nadrukkelijk opgegroeid met informatie over de oorlog in Europa. Duitsers en Japanners hebben een vergelijkbaar verleden, dat nauw met dat van Nederland verbonden is. Beide volken waren zeer lang niet echt welkom in Nederland.
De zoektocht van mijn partner bracht ons nu ook naar de krijgsgevangenkampen in Japan, die Ed in ieder geval wilde zien.
Begin juni 2016 was er een symposium over de krijgsgevangenkampen in Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog, georganiseerd door de Stichting Dialoog Nederland-Japan-Indonesië. Daar hadden we samen met Lody Pieters een ontmoeting met Yoshiko Tamura en haar collega’s van het POW Research Network Japan. Vanuit onze gezamenlijke belangstelling voor dit onderdeel van de geschiedenis en de oorlogservaringen van onze vaders besloten we in november 2016 een pelgrimsreis naar Japan te maken. Voor mijn ‘reis’ terug in de tijd van de Tweede Wereldoorlog was vond ik het belangrijk om ook Japan en zijn bevolking, geschiedenis en cultuur te leren kennen. Om de geschiedenis te kunnen begrijpen en conclusies te kunnen trekken moet je alles van verschillende kanten bekijken, vond ik. De pelgrimsreis en de Japanners die we ontmoet hebben, hebben veel indruk op mij gemaakt. Het beeld dat ik had van Japan op basis van boeken, TV en verhalen van Nederlanders is daardoor totaal veranderd. Ook al heb ik geen familie die betrokken was bij de oorlog in de Pacific, toch heb ik ook wat geleerd over mijn eigen verleden. Duitsland en Japan hebben in die periode verschrikkelijke dingen gedaan, maar toen en nu zijn er altijd mensen die geprobeerd hebben om te helpen. Die streven naar een vreedzame samenleving en naar verzoening. Die het verleden in het juiste perspectief willen plaatsen zonder het mooier te maken. Yoshiko Tamura en haar collega’s van het Network zijn daar een goed voorbeeld van.
Iedere reis geeft inspiratie voor een nieuwe reis. Wie weet een reis naar Japan.
Lydia Schönmeier is Duitse en pelgrim naar de Birma-Siam Spoorweg (2015); zij woont en werkt in Zwitserland.
