Rapport bezoek Yukari Tangena-Suzuki en André Schram aan Nagasaki
Hier kunt u het rapport lezen van het Yukari Tangena-Suzuki en André Schram van hun bezoek op 14-19 oktober naar Nagasaki.
André en Yukari gingen heen in de hoop dat ze stappen konden maken m.b.t. de organisatie van de activiteiten volgend jaar september 2020. Tweede doel was te zien hoe het lesboekje ‘valt’ op scholen in Nagasaki’.
Wat betreft het eerste punt hebben ze grote stappen gemaakt. Niet alles is nog in detail geregeld maar er is alle vertrouwen, dat alles op tijd in orde is. Ook het tweede punt heeft buiten elke verwachting een goed resultaat opgeleverd! Het lesboekje heeft de steun van de Board of Education en op een paar scholen wordt het boekje nu al gebruikt of vanaf het nieuwe schooljaar. Een groter succes hadden we ons niet kunnen wensen!
Maandag 14-9-2019
Yukari en ik zijn beiden goed en op tijd aangekomen in Nagasaki. Vanochtend hebben we eerst ons programma voor de week besproken. Daarna hebben we samen met één van zijn zonen het graf van Hr. Ihara sr. bezocht. Was indrukwekkend, hij is voor ons en voor alle betrokken bij Fukuoka-2 van immens belang geweest. Zonder hem was het gedenkteken er niet gekomen en waren ook onze onderwijsactiviteiten niet zo snel of helemaal niet van de grond gekomen. Ons bezoek werd bijgewoond door Hiroyuki Hatakeyama en een filmploeg van twee. Ook op meerdere momenten deze week worden wij op film gezet, NHK-Nagasaki zendt een compilatie uit volgende week maandag en als het goed is en geaccepteerd wordt kort daarna ook landelijk. Wat de boodschap van de reportage zal zijn weten we nog niet, w.s. het onderwijs dat we deze week ook gaan verzorgen voor jongeren in Nagasaki (meer later deze week). Na afloop zijn we uit eten gegaan met Mevr. Komiya en haar vader Hr. Komiya. Hij woonde als kind op Koyagi, het eiland waar ook Fukoka-2 op lag. Hij moest evenals de POW’s en andere kinderen op de werf werken en kon alleen in het weekend naar school. Mevr. Komiya is een docente die in haar jonge jaren op de Koyagi Junior High School heeft gezeten, de school die na de oorlog op de oude campsite is neergezet en daar nog steeds is gevestigd. Hebben Hr. Komiya nog wat vragen gesteld m.b.t. Fukuoka-2 en de scheepswerf.
Belangrijk gesprekspunt was ook de B29 die kort na het einde van de oorlog vlak bij Koyagi neerstortte. Bij het F2 gedenkteken staat ook het gedenkteken ter nagedachtenis aan de bemanning van de B29. Komt er volgend jaar ook een herdenking bij dat gedenkteken? Komt later deze week wel ter sprake. De oom van Mevr. Komiya was betrokken bij de zoekactie naar de bemanning en heeft tekst nagelaten. Wat te doen met deze info? Gaan we dit ook oppakken? Verwerken in onderwijs? Voor later om bij stil te staan.
Dinsdag gaan we zelf op pad om o.a. de excursies van volgend jaar september (75 jaar herdenking in Nagasaki) voor te bereiden.
Last but not least: Nagasaki is een geweldige stad om te vertoeven en het weer is perfect. Windje en zon! Ben niet zo graag van huis maar als het moet dan maar Nagasaki! Ben de week veel samen met Yukari en dat maakt het ook weer bijzonder! Voel me verwend en vereerd!
Arthur: Rode plein bestond, was verzamelplaats voor samenkomsten, werd ook Sumo-worstelen georganseerd ten behoeve van werkers op de werf (info Hr. Komiya).
Arthur: werkers liepen vanaf de ingang door een tunnel de werf op, bij luchtaanvallen fungeerde die tunnel als schuilplaats (info Hr. Komiya).
Dinsdag 15-10-19
Een dag zonder geplande afspraken maar wel met een programma deels gericht op de excursie op 11 september volgend jaar. Ons eerste doel was de ‘Nagasaki National Peace Memorial Hall for the Atomic Bomb Victims’. Yukari was hier nog niet geweest en we hebben dan ook de tijd genomen de memorial hall te bekijken. Het is een indrukwekkend memorial met ook een bibliotheek en een archief. Arthur heeft aangegeven dat er in dat archief wellicht fotomateriaal omtrent Fukuoka-2 aanwezig zou zijn. De betrokken medewerker, Geoff Neill, was helaas niet aanwezig maar is er donderdag wel. We maken een afspraak om hem die dag te ontmoeten. Daarna zijn we te voet naar de Shiroyama Elementary School gegaan, op ongeveer 500 meter van de plek waar in 1945 de A-bom tot ontploffing kwam.
Woensdag 16-10-19
Vandaag was een drukke en mooie dag met heel veel indrukken. Het begon met een gesprek met Hr. Aono over oorlog en vrede, proces van verzoening e.d., onderwerpen waar hij ook over vertelt in zijn gastcolleges. Hij is gastdocent aan Nagasaki University en ook de gastheer in Muzimaki voor (groepen) Nederlanders die het Kruismonument (voor alle overleden POW’s in Japan) aldaar bezoeken. Yukari en ik organiseren een excursie naar Mizumaki op 10 september volgend jaar en hebben ons bezoek nu met hem besproken. Hr. Aoni zal het meeste voor ons regelen (bus, lunch, lunchplek, kleine ceremonie e.d.) en zal ook met ons meereizen. Zijn hier zeer blij mee.
Donderdag 17-10-19
Yukari had een afspraak vanochtend met Hr Hirano omtrent de voorgenomen Dialoogconferentie na afloop van de ceremonie op 12 september en de betrokkenheid van High School Peace Messengers (zie ook later). Ook het bezoek van jongeren van deze organisatie aan Nederland volgend jaar kwam aan de orde. Ik ben in het hotel gebleven om het verslag van de woensdag te maken en mijn lessen voor de donderdag en de vrijdag voor te bereiden.
Na de lunch zijn we op pad gegaan en hebben een bezoek gebracht aan een krasse hoog-bejaarde dame (96) die als ~17 jarige jonge vrouw werkte op de scheepswerf op Koyagi gedurende de oorlog. Zij woonde iets buiten de stad Nagasaki, ging elke dag per boot op en neer naar Koyagi en werkte in het magazijn op de werf. Zij deed de uitgifte van materialen zoals koperen buizen e.d. en heeft de POW’s per bootjes zien aankomen op Fukuoka-2. Ze wist niet meer zeker of ze een lang touw moesten vasthouden bij de gang naar de verzamelplaats (ik denk het Rode Plein op de werf) of dat de POW’s er aan vast waren gebonden. Ze heeft verder geen contact gehad met de POW’s, was streng verboden. Had wel medelijden met de POW’s en probeerde vriendelijk te zijn door te knikken of beetje te glimlachen naar de POW’s. Als dat werd gezien door de bewaking werd met geweer en bajonet gedreigd dit niet te doen. Een vriendin van haar uit die tijd werkte in de keuken op de werf en maakte het eten voor de POW’s. Bestond uit soep met beetje rijst, vlees, zeewier of vis. Het aantal werkers op de werf bestond voor ~2/3 uit POW’s, een klein deel was Japans. Koreanen die ook in grote aantallen op Koyagi woonden, werkten niet op de werf. Waren actief in de mijnen (ook op Koyagi waren mijnen!). Toen de A–bom viel werkte zij niet meer op de werf. Zij kreeg in 1945 haar eerste kind en was thuis met haar vader en moeder. Haar man was opgeroepen voor het leger. Hun huis bevond zich achter een heuvelrug die hen enigszins beschermde tegen de bom. Vlak voor de bom viel was zij de was aan het doen en aan het ophangen, kort daarna brak de hel los. De volgende dag is ze met haar vader lopend naar de stad gegaan (paar uur lopen) om familie te zoeken. Alles was weg, ook van haar familie heeft ze niemand meer terug gevonden. De dagen na de bom werden vanuit de stad per boot gewonden aangevoerd en op het strand gelegd vlakbij waar zij woonde met haar vader en moeder. Ze hebben de gewonden geprobeerd te verzorgen maar konden niets doen. De jonge mensen waren er vreselijk aan toe en zijn allemaal gestorven en per boot door naburige Koreanen weggebracht naar een onbewoond eilandje en daar begraven. Een tweede zoon van mevrouw is vrij jong aan leukemie overleden vertelde ze. De arts had haar medegedeeld dat de moedermelk de bron was van zijn ziekte. Ik vermoed dat haar moedermelk radioactief besmet was en dat dit een min of meer constante besmetting van haar zoon met RA tot gevolg had waardoor op latere leeftijd de kanker zich heeft gemanifesteerd. Hoe triest!!!! Zij raakte geëmotioneerd bij het vertellen van dit alles. Heeft er eigenlijk nooit echt over gesproken. Pas nu kan ze dat en ze begrijpt heel goed dat ook POW’s niet konden of wilden praten over de oorlogstijd. Was een indrukwekkend bezoek aan een bijzondere vrouw!!!
De dag eindigde bij de Hiroshima-Nagasaki Peace Messengers. Dit is een jongeren-organisatie die zich inzet voor een atoombom-vrije wereld. Zij waren dit jaar genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede, is dus niet zo maar een groepje goedwillende scholieren!! De Nobelprijs is ze overigens en helaas uiteindelijk niet toegekend, is naar de Ethiopische president gegaan voor zijn werk daar. Op het moment dat wij daar waren was een groep scholieren (~15 jaar oud) uit Tokio op bezoek om te leren van het werk dat de messengers doen. Ik had de eer daar een les te mogen geven (het lesboekje). De eerlijkheid gebiedt dat ik niet mijn sterkste dag had. Was vermoeid en ook verrast door het feit dat de Tokio-studenten vrijwel geen Engels spaken. Heb mij voorgenomen mijn praatje flink aan te passen voor de volgende dag. Vooruitlopend: heb ik gedaan en praatje op vrijdag verliep uitstekend. Was een intensieve dag, waren allebei doodmoe. Morgen nog één dag en dan is het over. Worden vrijwel constant gevolgd door de TV-ploeg (Hiroyuki Hatakeyama, Kaori Hizume en een cameraman en geluidsman) van NHK en tussendoor bevraagd. Is heel apart en soms belastend maar Hr. Hatakeyama heeft ons ook geweldig geholpen met het regelen van afspraken, ons rondgereden door Nagasaki e.d. Zijn NHK dus zeer dankbaar! En zij ons werd ons verzekerd!
Vrijdag 18-10-19
Hebben vandaag als eerste de Sanwa Junior High School bezocht. Was ook een nieuwe kennismaking met de leraar Engels die eerst op Koyagi Junior High School werkte. Was een heel leuk en inspirerend bezoek waarbij alle tijd werd genomen om het lesboekje te bespreken. Belangrijk is dat het lesboekje ook hier gebruikt gaat worden in het nieuwe schooljaar. De school bevindt zich in de buurt van het dorpje Taudao. Vlak na de capitulatie van Japan is in de heuvels bij dit dorpje een Amerikaanse B29 neergestort. De B29 was op weg naar Koyagi om voedsel e.d. te droppen. Bewoners uit Taudao zijn na het neestorten van de B29 in de heuvels op zoek gegaan naar het vliegtuig. Alle bemanningsleden bleken omgekomen te zijn om op één na (Glen Holms). De bewoners hebben Glen Holms naar beneden gebracht en laten verzorgen. Glenn Holms is uiteindelijk in de USA teruggekeerd, hersteld en op oudere leeftijd gestorven. Op de plek van het F2-gedenkten bevindt zich ook een gedenkteken ter nagedachtenis aan de B29 bemanning. We hebben op school een kleinzoon ontmoet van één van de oude bewoners die deel uit maakte van de groep die op zoek ging naar de B29.
Slotopmerkingen
We gingen heen in de hoop dat we stappen konden maken mb.t. de organisatie van de actviteiten volgend jaar september. Tweede doel was te zien hoe het lesboekje ‘valt’ op scholen in Nagasaki. Wat betreft het eerste punt hebben we (misschien wel meer dan we konden hopen) grote stappen gemaakt. Niet alles is nog in detail geregeld maar we hebben er alle vertrouwen in dat alles op tijd in orde is. Ook het tweede punt heeft buiten elke verwachting een goed resultaat opgeleverd! Het lesboekje heeft de steun van de Board of Education en op een paar scholen wordt het boekje nu al gebruikt of vanaf het nieuwe schooljaar. Een groter succes hadden we ons niet kunnen wensen! Inspireert om door te gaan en de opmerkingen en eigen ideeën die we hier aan hebben overgehouden te gebruiken voor een verdere ontwikkeling van het onderwijs (materiaal). Opvallend is dat het boekje vooral gebruikt wordt in vredesonderwijs, iets dat wij niet kennen maar dat hier heel serieus wordt genomen. Zou bij ons in het onderwijs ook niet misstaan! Yukari bruist van de ideeen en zal daar de komende tijd vast wel op terug komen. Veel bezoeken waren indrukwekkend, af en toe ook emotioneel maar vooral ook inspirerend. De medewerking, het begrip en de positieve houding (niet alleen in woorden maar ook in daden) tegenover ons werk is mooi om te ervaren. De opbrengst is groot, ook voor de Stichting Dialoog NJI! Tot slot de aandacht van de media voor dit alles. NHK-Nagasaki en NHK-Japan hebben ons gevolgd en zullen er uitzendtijd aan besteden. Het eerste item is inmiddels op TV geweest , meer volgt en daar krijgen we een DVD van. NHK-Japan is van plan volgend jaar naar NL te komen om vooral overlevenden en tweede/derde generatie e.d. te bevragen. Dit alles mede ter voorbereiding van september volgend jaar, zijn ze uiteraard ook bij!!! Yukari is hier nu al op gedoken en heeft ideeën voor items met jongeren en met de Piece Messengers (zie verslag donderdag) die er dan zijn en vast nog meer!
Niet aan toegekomen Uit ‘welingelichte bron’ (lees Arthur Frijling) zou in de jaren 70 van de vorig eeuw een POW-organisatie hebben bestaan in Nagasaki. Hebben we niet naar kunnen zoeken/informeren. Zullen we alsnog doen per mail. Een tweede item dat we ook niet hebben kunnen adresseren is de plek en heel graag ook een foto van het oude crematorium waar de overleden F2-POW’s werden gecremeerd. Ook dit zullen alsnog per mail doen.