Rapport bezoek Yukari Tangena-Suzuki en André Schram aan Nagasaki

Hier kunt u het rapport lezen van het Yukari Tangena-Suzuki en André Schram van hun bezoek op 14-19 oktober naar Nagasaki.

André en Yukari gingen heen in de hoop dat ze stappen konden maken m.b.t. de organisatie van de activiteiten volgend jaar september 2020. Tweede doel was te zien hoe het lesboekje ‘valt’ op scholen in Nagasaki’.
Wat betreft het eerste punt hebben ze grote stappen gemaakt. Niet alles is nog in detail geregeld maar er is  alle vertrouwen, dat alles op tijd in orde is.   Ook het tweede punt heeft buiten elke verwachting een goed resultaat opgeleverd! Het lesboekje heeft de steun van de Board of Education en op een paar scholen wordt het boekje nu al gebruikt of vanaf het nieuwe schooljaar. Een groter succes hadden we ons niet kunnen wensen!

Maandag 14-9-2019

Yukari en ik zijn beiden goed en op tijd aangekomen in Nagasaki. Vanochtend hebben we eerst ons programma voor de week besproken. Daarna hebben we samen met één van zijn zonen het graf van Hr. Ihara sr. bezocht. Was indrukwekkend, hij is voor ons en voor alle betrokken bij Fukuoka-2 van immens belang geweest. Zonder hem was het gedenkteken er niet gekomen en waren ook onze onderwijsactiviteiten niet zo snel of helemaal niet van de grond gekomen. Ons bezoek werd bijgewoond door Hiroyuki Hatakeyama en een filmploeg van twee. Ook op meerdere momenten deze week worden wij op film gezet, NHK-Nagasaki zendt een compilatie uit volgende week maandag en als het goed is en geaccepteerd wordt kort daarna ook landelijk. Wat de boodschap van de reportage zal zijn weten we nog niet, w.s. het onderwijs dat we deze week ook gaan verzorgen voor jongeren in Nagasaki (meer later deze week).   Na afloop zijn we uit eten gegaan met Mevr. Komiya en haar vader Hr. Komiya. Hij woonde als kind op Koyagi, het eiland waar ook Fukoka-2 op lag. Hij moest evenals de POW’s en andere kinderen op de werf werken en kon alleen in het weekend naar school. Mevr. Komiya is een docente die in haar jonge jaren op de Koyagi Junior High School heeft gezeten, de school die na de oorlog op de oude campsite is neergezet en daar nog steeds is gevestigd. Hebben Hr. Komiya nog wat vragen gesteld m.b.t. Fukuoka-2 en de scheepswerf.

Mevr. Komiya (docent Engels High school) sprak over de (on)-mogelijkheden ons lesboekje te gebruiken in het reguliere onderwijs op haar school. Hr. Komiya heeft nog een oude kaart van Koyagi, we krijgen we een copie of i.d. Biedt hopelijk wat detail over de (omgeving van) de campsite en de werf. Hr. Komiya zal ook een ontmoeting proberen te regelen met een oude dame die als jonge vrouw op de werf werkte tijdens WOII.

Belangrijk gesprekspunt was ook de B29 die kort na het einde van de oorlog vlak bij Koyagi neerstortte. Bij het F2 gedenkteken staat ook het gedenkteken ter nagedachtenis aan de bemanning van de B29. Komt er volgend jaar ook een herdenking bij dat gedenkteken? Komt later deze week wel ter sprake. De oom van Mevr. Komiya was betrokken bij de zoekactie naar de bemanning en heeft tekst nagelaten. Wat te doen met deze info? Gaan we dit ook oppakken? Verwerken in onderwijs? Voor later om bij stil te staan.
Dinsdag gaan we zelf op pad om o.a. de excursies van volgend jaar september (75 jaar herdenking in Nagasaki) voor te bereiden.

Last but not least: Nagasaki is een geweldige stad om te vertoeven en het weer is perfect. Windje en zon! Ben niet zo graag van huis maar als het moet dan maar Nagasaki! Ben de week veel samen met Yukari en dat maakt het ook weer bijzonder! Voel me verwend en vereerd!

Arthur: Rode plein bestond, was verzamelplaats voor samenkomsten, werd ook Sumo-worstelen georganseerd ten behoeve van werkers op de werf (info Hr. Komiya).

Arthur: werkers liepen vanaf de ingang door een tunnel de werf op, bij luchtaanvallen fungeerde die tunnel als schuilplaats (info Hr. Komiya).

Dinsdag 15-10-19

Een dag zonder geplande afspraken maar wel met een programma deels gericht op de excursie op 11 september volgend jaar. Ons eerste doel was de ‘Nagasaki National Peace Memorial Hall for the Atomic Bomb Victims’. Yukari was hier nog niet geweest en we hebben dan ook de tijd genomen de memorial hall te bekijken. Het is een indrukwekkend memorial met ook een bibliotheek en een archief. Arthur heeft aangegeven dat er in dat archief wellicht fotomateriaal omtrent Fukuoka-2 aanwezig zou zijn. De betrokken medewerker, Geoff Neill, was helaas niet aanwezig maar is er donderdag wel. We maken een afspraak om hem die dag te ontmoeten. Daarna zijn we te voet naar de Shiroyama Elementary School gegaan, op ongeveer 500 meter van de plek waar in 1945 de A-bom tot ontploffing kwam.

Een deel van de oude school is nog in de originele staat en huisvest een museum over de school en de gevolgen van de A-bom. Van de 1500 kinderen hebben 100 de bom overleefd. Het eerste jaar na de oorlog werden 19 kinderen met een diploma uitgezwaaid, normaal waren dat er ~250! Het museum vertelt over de school, de kinderen en de leerkrachten en over het onderwijs dat onder barre omstandigheden na de val van de bom voor de kinderen die er nog waren, werd gegeven. We zijn er beiden van overtuigd dat een bezoek met de deelnemers volgend jaar heel erg waardevol zal zijn. We hebben vervolgens gekeken naar uitstappunten bij de school, of we wel met z’n allen in het museum mogen e.d. Vervolgens hebben we een mini-zoektocht uitgevoerd naar plekken in het centrum nabij de haven waar we met z’n allen op de 11de september kunnen lunchen en waar een lezing omtrent Fukuka-2 gegeven kan worden. Bleek niet zo eenvoudig als we dachten. Veel hotels hebben simpelweg de faciliteiten niet dan wel sluiten de deuren (Washington hotel). We zijn uiteindelijk uitgekomen op een plek op de Dejima Wharf aan de kade. Perfecte plek! We gaan dat de komende dagen verder uitwerken en alvast reserveren. We hebben ook gekeken naar restaurants waar we de 11de aan het einde van de dag kunnen neerstrijken en dineren. Woensdag zien we een aantal mensen die ons daar in kunnen adviseren, wordt dus vervolgd. Mogelijke optie is overigens het Monterey Hotel dat we nog goed kennen uit 2015. We zijn geweest om te overleggen maar het aantal mensen dat ze aan kunnen is wellicht te klein. Woensdag buigen we ons met Mr. Aono (Mizumaki) eerst over de excursie op de 10de september, gaan we op schoolbezoek en ontmoeten we de loco-burgemeester van Nagasaki (de burgemeester zelf is op reis). We sluiten de dag af met een werk-diner met Mr. Ihara en Mr. Tomanaga en praten over de ceremonie op de 12de september 2020. Weer een druk dagje!

Woensdag 16-10-19

Vandaag was een drukke en mooie dag met heel veel indrukken. Het begon met een gesprek met Hr. Aono over oorlog en vrede, proces van verzoening e.d., onderwerpen waar hij ook over vertelt in zijn gastcolleges. Hij is gastdocent aan Nagasaki University en ook de gastheer in Muzimaki voor (groepen) Nederlanders die het Kruismonument (voor alle overleden POW’s in Japan)  aldaar bezoeken. Yukari en ik organiseren een excursie naar Mizumaki op 10 september volgend jaar en hebben ons bezoek nu met hem besproken. Hr. Aoni zal het meeste voor ons regelen (bus, lunch, lunchplek, kleine ceremonie e.d.) en zal ook met ons meereizen. Zijn hier zeer blij mee.

Een flink aantal POW’s uit Fukuoka-2 is in 1945 overgeplaatst naar kampen in de buurt van Mizumaki om in de mijnen te werken. Gedachte was om volgend jaar ook een aantal van die plekken te bezoeken. De meeste plekken zijn echter volledig overbouwd of ze zijn per bus lastig te bereiken, zou te veel tijd kosten.   Hr Aono kwam met een veel beter idee: een bezoek brengen aan een plek die nog enigszins intact is (Miyata, Fukuoka 9). Op die plek is een klein museum gevestigd dat een beeld geeft van het werk dat de POW’s in die tijd moesten verrichten. We hebben besloten dat zo te gaan doen.   Daarna zijn we, samen met Hr. Ihara jr op bezoek gegaan bij de Koyagi Junior High School, de school op de plek waar vroeger F2 was. We hebben het gedenkteken bezocht, bloemen gelegd en gesproken met de 92-jarige zuster van Hr. Ihara sr. Zij verzorgt samen met anderen het gedenkteken en maakte flink gebruik van de bankjes die onlangs (ook voor haar) zijn geplaatst. Over de tekst op de bankjes hebben we later gesproken.

Ons bezoek ging verder in de school zelf. Wij hebben kunnen spreken met o.a. de principal van de school en een leerkracht. Meest inspirerend was echter het gesprek dat we hadden met 5 leerlingen met wie we konden praten over de lesboekjes. Wat vonden ze ervan, wat kan beter, wat is de boodschap die zij er uit halen e.d.? Was een ontroerend gesprek, Yukari en ik waren beiden even ‘van de wereld’ door dit contact met de jongelui (14/15 jaar oud). Stimuleert ons enorm om door te gaan op de ingeslagen weg! De opmerkingen die gemaakt werden waren (1) goede aanvulling op lesstof, (2) andere benadering dan die in de tekstboeken, (3) wel wat moeilijke woorden in het boekje, (4) duidelijke vredesboodschap en (5) duidelijk verhaal.   Vanaf de school zijn we naar het gemeentehuis gegaan om ontvangen te worden door de loco-burgemeester (burgemeester was op reis, wisten we al) en 3 directeuren (waaronder educatie) plus een aantal stafmedewerkers (denken we). Was een heel prettig gesprek, Yukari en ik kregen de gelegenheid de essentie van het dialoogwerk en het lesboekje (laatste vanuit een persoonlijk perspectief) uiteen te zetten, werd goed ontvangen. De directeur van de Board of Education vertelde ons tot slot dat het lesboekje nu formeel onderdeel is van het curriculum van de school op Koygai!! Mooier einde van de dag konden we ons niet wensen!   Voorafgaand aan dit gesprek hebben vooral Yukari en Hr. Ihara kunnen doornemen hoe de ceremonie op 12 september volgend jaar zal verlopen. Het wordt vanwege de warmte in Nagasaki in die periode van het jaar een korte maar krachtige plechtigheid buiten bij het gedenkteken. Daarna is er een receptie binnen en zal de Stichting Dialoog NJI tot slot een korte conferentie organiseren met als deelnemers de groep bezoekers en Japanse jongeren. Ook een aantal logistieke zaken is besproken, belangrijk om alles goed te laten verlopen.   Last but not least is ook de tekst op de bankjes aan de orde gekomen. De tekst die er nu op staat zijn de namen van de mensen die een grote rol spelen m.b.t. het gedenkteken, i.e. het mogelijk hebben gemaakt, het gedenkteken onderhouden, alle activiteiten rond het gedenkteken organiseren, mensen halen en brengen, bloemen planten, plek aanharken e.d. Ook de Stichting Dialoog wordt vermeld, wat de achtergrond daarvan is weten we gewoonweg niet. Wijlen Hr. Ihara sr. heeft dit zo geregeld. Afgesproken is nu dat er een stukje tekst bij komt dat ook de betrokkenheid van de Nederlandse en Australische sponsors weergeeft. De voorgestelde tekst is ‘Overlevenden en familie’ of ‘Overlevenden en nabestaanden’.  Intern overleg is gaande. De tekst komt overigens, zoals de rest van de tekst, ook in het Japans op de bankjes.

’s Avonds waren we uitgenodigd voor een diner in een fantastisch Japans restaurant. Zelden zo lekker en bijzonder buiten de deur gegeten in een uitbundig gezelschap met o.a. Hr. Ihara, Hr. Tomonaga (voorzitter F2-memorial comité) en onze gastheer voor morgen (gastles). Tijdens het diner hebben we het bijeengebrachte bedrag t.b.v. de bankjes formeel overhandigd. Waren zeer dankbaar!!!   Hr. Hatakeyama van NHK-Nagasaki volgt ons bij veel activiteiten. Naast beelden zijn ook interviews afgenomen op gezette momenten. Van ons bezoek wordt een uitzending gemaakt die komende maandag op TV komt. Wij krijgen een copie. Als de uitzending in de ‘smaak valt’ bij NHK-Japan komt het ook landelijk op TV.

Donderdag 17-10-19  

Yukari had een afspraak vanochtend met Hr Hirano omtrent de voorgenomen Dialoogconferentie na afloop van de ceremonie op 12 september en de betrokkenheid van High School Peace Messengers (zie ook later). Ook het bezoek van jongeren van deze organisatie aan Nederland volgend jaar kwam aan de orde.   Ik ben in het hotel gebleven om het verslag van de woensdag te maken en mijn lessen voor de donderdag en de vrijdag voor te bereiden.

Na de lunch zijn we op pad gegaan en hebben een bezoek gebracht aan een krasse hoog-bejaarde dame (96) die als ~17 jarige jonge vrouw werkte op de scheepswerf op Koyagi gedurende de oorlog. Zij woonde iets buiten de stad Nagasaki, ging elke dag per boot op en neer naar Koyagi en werkte in het magazijn op de werf. Zij deed de uitgifte van materialen zoals koperen buizen e.d. en heeft de POW’s per bootjes zien aankomen op Fukuoka-2. Ze wist niet meer zeker of ze een lang touw moesten vasthouden bij de gang naar de verzamelplaats (ik denk het Rode Plein op de werf) of dat de POW’s er aan vast waren gebonden. Ze heeft verder geen contact gehad met de POW’s, was streng verboden. Had wel medelijden met de POW’s en probeerde vriendelijk te zijn door te knikken of beetje te glimlachen naar de POW’s. Als dat werd gezien door de bewaking werd met geweer en bajonet gedreigd dit niet te doen.   Een vriendin van haar uit die tijd werkte in de keuken op de werf en maakte het eten voor de POW’s. Bestond uit soep met beetje rijst, vlees, zeewier of vis.   Het aantal werkers op de werf bestond voor ~2/3 uit POW’s, een klein deel was Japans. Koreanen die ook in grote aantallen op Koyagi woonden, werkten niet op de werf. Waren actief in de mijnen (ook op Koyagi waren mijnen!).   Toen de A–bom viel werkte zij niet meer op de werf. Zij kreeg in 1945 haar eerste kind en was thuis met haar vader en moeder. Haar man was opgeroepen voor het leger. Hun huis bevond zich achter een heuvelrug die hen enigszins beschermde tegen de bom. Vlak voor de bom viel was zij de was aan het doen en aan het ophangen, kort daarna brak de hel los. De volgende dag is ze met haar vader lopend naar de stad gegaan (paar uur lopen) om familie te zoeken. Alles was weg, ook van haar familie heeft ze niemand meer terug gevonden.   De dagen na de bom werden vanuit de stad per boot gewonden aangevoerd en op het strand gelegd vlakbij waar zij woonde met haar vader en moeder. Ze hebben de gewonden geprobeerd te verzorgen maar konden niets doen. De jonge mensen waren er vreselijk aan toe en zijn allemaal gestorven en per boot door naburige Koreanen weggebracht naar een onbewoond eilandje en daar begraven.   Een tweede zoon van mevrouw is vrij jong aan leukemie overleden vertelde ze. De arts had haar medegedeeld dat de moedermelk de bron was van zijn ziekte. Ik vermoed dat haar moedermelk radioactief besmet was en dat dit een min of meer constante besmetting van haar zoon met RA tot gevolg had waardoor op latere leeftijd de kanker zich heeft gemanifesteerd. Hoe triest!!!!   Zij raakte geëmotioneerd bij het vertellen van dit alles. Heeft er eigenlijk nooit echt over gesproken. Pas nu kan ze dat en ze begrijpt heel goed dat ook POW’s niet konden of wilden praten over de oorlogstijd.   Was een indrukwekkend bezoek aan een bijzondere vrouw!!!

Na dit bezoek zijn we de straat overgestoken en naar het fotoarchief van het Atoombom Museum gegaan. Daar zouden zich naar ‘welingelichte bron’ (lees Arthur) F2-foto’s bevinden die wij nog niet kennen. Zijn uiterst vriendelijk ontvangen en ook geholpen. Heb een heleboel foto’s gezien, deels bekende en deels onbekende. Hebben een selectie meegekregen maar helaas niet alles, was ook wel erg veel. De foto’s zijn ook alle aanwezig in een ons bekend archief in de USA, zij hebben de foto’s (tegen flinke betaling) daar ook vandaan gehaald. We hebben nu goed contact met de archivaris daar en kunnen een volgende keer opnieuw terecht dan wel per mail met gerichte vragen.

De dag eindigde bij de Hiroshima-Nagasaki Peace Messengers. Dit is een jongeren-organisatie die zich inzet voor een atoombom-vrije wereld. Zij waren dit jaar genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede, is dus niet zo maar een groepje goedwillende scholieren!!   De Nobelprijs is ze overigens en helaas uiteindelijk niet toegekend, is naar de Ethiopische president gegaan voor zijn werk daar.   Op het moment dat wij daar waren was een groep scholieren (~15 jaar oud) uit Tokio op bezoek om te leren van het werk dat de messengers doen. Ik had de eer daar een les te mogen geven (het lesboekje). De eerlijkheid gebiedt dat ik niet mijn sterkste dag had. Was vermoeid en ook verrast door het feit dat de Tokio-studenten vrijwel geen Engels spaken. Heb mij voorgenomen mijn praatje flink aan te passen voor de volgende dag.   Vooruitlopend: heb ik gedaan en praatje op vrijdag verliep uitstekend.   Was een intensieve dag, waren allebei doodmoe. Morgen nog één dag en dan is het over. Worden vrijwel constant gevolgd door de TV-ploeg (Hiroyuki Hatakeyama, Kaori Hizume en een cameraman en geluidsman) van NHK en tussendoor bevraagd. Is heel apart en soms belastend maar Hr. Hatakeyama heeft ons ook geweldig geholpen met het regelen van afspraken, ons rondgereden door Nagasaki e.d. Zijn NHK dus zeer dankbaar! En zij ons werd ons verzekerd!

Vrijdag 18-10-19  

Hebben vandaag als eerste de Sanwa Junior High School bezocht. Was ook een nieuwe kennismaking met de leraar Engels die eerst op Koyagi Junior High School werkte. Was een heel leuk en inspirerend bezoek waarbij alle tijd werd genomen om het lesboekje te bespreken. Belangrijk is dat het lesboekje ook hier gebruikt gaat worden in het nieuwe schooljaar.   De school bevindt zich in de buurt van het dorpje Taudao. Vlak na de capitulatie van Japan is in de heuvels bij dit dorpje een Amerikaanse B29 neergestort. De B29 was op weg naar Koyagi om voedsel e.d. te droppen. Bewoners uit Taudao zijn na het neestorten van de B29 in de heuvels op zoek gegaan naar het vliegtuig. Alle bemanningsleden bleken omgekomen te zijn om op één na (Glen Holms). De bewoners hebben Glen Holms naar beneden gebracht en laten verzorgen. Glenn Holms is uiteindelijk in de USA teruggekeerd, hersteld en op oudere leeftijd gestorven.   Op de plek van het F2-gedenkten bevindt zich ook een gedenkteken ter nagedachtenis aan de B29 bemanning.   We hebben op school een kleinzoon ontmoet van één van de oude bewoners die deel uit maakte van de groep die op zoek ging naar de B29.

De kleinzoon was niet erg spraakzaam, te verlegen om met ons, de principal van de school, de leraar Engels en twee journalisten te praten. Snappen we ook wel! Hij vertelde nog wel heel veel respect te hebben voor zijn opa en dat zijn opa hem verteld heeft over de crash en wat er op volgde.   Na afloop hebben Yukari en ik gesproken over het opnemen van het B29 verhaal in het onderwijs. Is ten slotte een bijzonder en ook in ons onderwijs passend verhaal. Ook Kaori Hizume, de NHK journaliste, zou dit toejuichen (zij was getuige van onze taxi-discussie over dit punt).   Na afloop hebben we geluncht in het gebouw van NHK in Nagasaki en werden we vervolgens een studio binnen geleid waar we na elkaar en met de camera erbij, lang geinterviewed werden. Was intensief, hebben open gesproken en Kaori en Hiroyuki waren tevreden. Wij ook!   Vanuit de studio zijn we naar het Vredespark gegaan, de twee wilden buiten-opnames van ons hebben. We hebben vooral geposeerd, het was stevig aan het regenen en rondkijken was niet aan de orde. Niet in het minst ook omdat we al laat waren en de leerlingen van Kassui Senior High School op ons wachtten voor de afgesproken les. Kassui Senior High School is een christelijke school met een lange geschiedenis.

Bijzonder is dat alle leerlingen naast het reguliere onderwijs-programma druk zijn met buiten-schoolse activiteiten (zie later). Ook dit maakt deel uit van de historie en het bijzondere karakter van de school.   De les die ik mocht verzogen voor een groep leerlingen ging prima, de leerlingen hadden de volle aandacht. Na afloop kwamen er vragen en ontstond een leuke discussie met de jongelui. Wat overigens meewerkte was dat deze groep voor een belangrijk deel Engels sprak.   Na afloop hebben de leerlingen verteld over hun buiten-schoolse activiteiten die o.a. bestaan uit vredesinitiatieven en anti-kernwapen en anti-kernenergie activiteiten.

Maakte indruk, was van hoog nivo, kregen opnieuw het gevoel dat wij in NL op school wel heel weinig aan dit soort onderwijs doen!   Wij hebben ook gevraagd wat de leerlingen van plan zijn te gaan doen na high school. De antwoorden waren uiteen-lopend. Van stewardess tot logopediste, van diplomaat tot ‘ik ben nog denkende’. Niet gevraagd (achteraf aan gedacht) of ze in de toekomst in hun vrije tijd door denken te gaan met actief vredeswerk. Zou ons niet verbazen gezien de inzet en motivatie van deze groep jongelui!   De geschiedenisdocente van de school toonde zich erg enthousiast om de lesboekjes te gaan gebruiken. Zij is ook één van de editors van een geschiedenisboek voor op scholen en wil n.a.v. ons lesboekje het bestaan van POW-kampen in Japan tijdens de oorlog opnemen in het geschiedenisboek!   Na een kort slotinterview met Kaori Hizume,waarin ook F14 aan de orde kwam (hebben haar verwezen naar de F14 contactpersonen), zijn we uit elkaar gegaan. Yukari en ik hebben nog wat nagepraat en zijn elk ons weegs gegaan. Was een geweldige week!!

Slotopmerkingen

We gingen heen in de hoop dat we stappen konden maken mb.t. de organisatie van de actviteiten volgend jaar september. Tweede doel was te zien hoe het lesboekje ‘valt’ op scholen in Nagasaki.   Wat betreft het eerste punt hebben we (misschien wel meer dan we konden hopen) grote stappen gemaakt. Niet alles is nog in detail geregeld maar we hebben er alle vertrouwen in dat alles op tijd in orde is.   Ook het tweede punt heeft buiten elke verwachting een goed resultaat opgeleverd! Het lesboekje heeft de steun van de Board of Education en op een paar scholen wordt het boekje nu al gebruikt of vanaf het nieuwe schooljaar. Een groter succes hadden we ons niet kunnen wensen! Inspireert om door te gaan en de opmerkingen en eigen ideeën die we hier aan hebben overgehouden te gebruiken voor een verdere ontwikkeling van het onderwijs (materiaal).   Opvallend is dat het boekje vooral gebruikt wordt in vredesonderwijs, iets dat wij niet kennen maar dat hier heel serieus wordt genomen. Zou bij ons in het onderwijs ook niet misstaan! Yukari bruist van de ideeen en zal daar de komende tijd vast wel op terug komen.   Veel bezoeken waren indrukwekkend, af en toe ook emotioneel maar vooral ook inspirerend. De medewerking, het begrip en de positieve houding (niet alleen in woorden maar ook in daden) tegenover ons werk is mooi om te ervaren. De opbrengst is groot, ook voor de Stichting Dialoog NJI!   Tot slot de aandacht van de media voor dit alles. NHK-Nagasaki en NHK-Japan hebben ons gevolgd en zullen er uitzendtijd aan besteden. Het eerste item is inmiddels op TV geweest , meer volgt en daar krijgen we een DVD van.   NHK-Japan is van plan volgend jaar naar NL te komen om vooral overlevenden en tweede/derde generatie e.d. te bevragen. Dit alles mede ter voorbereiding van september volgend jaar, zijn ze uiteraard ook bij!!! Yukari is hier nu al op gedoken en heeft ideeën voor items met jongeren en met de Piece Messengers (zie verslag donderdag) die er dan zijn en vast nog meer!

Niet aan toegekomen   Uit ‘welingelichte bron’ (lees Arthur Frijling) zou in de jaren 70 van de vorig eeuw een POW-organisatie hebben bestaan in Nagasaki. Hebben we niet naar kunnen zoeken/informeren. Zullen we alsnog doen per mail.   Een tweede item dat we ook niet hebben kunnen adresseren is de plek en heel graag ook een foto van het oude crematorium waar de overleden F2-POW’s werden gecremeerd. Ook dit zullen alsnog per mail doen.